درس‌هایی که از رفتار اخیر عربستان باید بیاموزیم

هیاهوی عربستان در روزهای پس از اعدام شیخ نمر علیه ایران که ظاهرا به بهانه حمله به سفارت عربستان بود اما در اصل باز تولید یک جنگ تبلیغاتی منطقه ای علیه ایران، ضمن آنکه به مقدار زیادی پوشالی بود اما روشن کرد که ما باید ملاحظات جدی برای آینده داشته باشیم. اولین درس این است که عقب ماندگی فکری و اخلاقی در میان اقوام منطقه، همچنان عامل مهمی برای برآمدن تنش هایی قومی است که می تواند به ایجاد جنگ های سخت و طولانی از نوع جنگ هشت ساله منجر شود. بخشی از این تنش های قومی بر اساس آنچه عربستان نشان داد، رفتن به سمت جنگ عرب و عجم است که فکر می شد درس صدام و جنگ عراق با ایران آن را را پایان بخشیده یا دست کم ضعیف کرده، اما معلوم می شود که ایران همچنان باید از این زاویه مراقب خودش باشد. نخوت عربی از نوع صدامی یا نجدی آن، چیزی است که هر زمان ممکن است برای همه مردم منطقه از عرب و عجم مشکل درست کند و به همه بخصوص توده ها آسیب بزند. این کار طبعا نیاز به فرهنگ سازی هم دارد که باید به آن سمت هم رفت. نکته دوم در باره امکان جنگ مذهبی شیعه و سنی است که مع الاسف بلکه با هزار اسف، همچنان بهانه مهمی است که می تواند امری تحریک کننده در منطقه باشد. این هم نوعی دیگر از عقب ماندگی است که که بخش قابل توجهی از دنیای غرب و شرق آسیا از آن عبور کرده و ما همچنان درگیر آن هستیم، چیزی که به صورت یک ویژگی مهم در خاورمیانه مطرح است. ماجرای عراق و سوریه همزمان حاصل اختلافات قومی و مذهبی است که عربستان و ایدئولوژی وهابی عامل اصلی آن است. ما جز آن که از لحاظ اقتصادی و نظامی باید رفتار جدی و استقلال گرایانه همراه با تعامل با جهان داشته باشیم، در این زمینه یعنی اختلافات مذهبی، باید سیاست های مذهبی خود را باز هم اصلاح و بازبینی کنیم و هر مقدار توان داریم حتی شده برای حفظ امنیت خودمان و جهان اسلام از دست افراد افراطی، زمینه تفاهم فکری را فراهم کنیم. به عبارت دیگر معلوم شد که آنچه تاکنون در این زمینه داشته ایم کارایی نداشته است. تجربه های قدیمی در این زمینه در باره اقدامات شاه اسماعیل اول و نادرشاه قابل تامل است. درس دیگر این است که ما می توانیم و باید تلاش کنیم غرب را تا سر حد امکان از پشت سر این دولت متکبر که می کوشد با فشار پول و دلار نفتی و بدور از اخلاق و فرهنگ روی سیاست های جهانی تاثیر بگذارد دور کنیم. این کار در مناسبات امروز بین الملل امری ممکن است و ما باید این تلاش را داشته باشیم. عربستان در این ماجراهای اخیر که بیش از آن که واقعی باشد جنجالی بود از حمایت بسیار اندکی از سوی غرب برخوردار بود و این دقیقا به خاطر رفتار اخیر ما در عرصه بین الملل بود. قطع ارتباط ما با غرب و دشمن نمایی بیش از حد ما این خطر را دارد که یک بار دیگر مانند سال 59 و پس از آن همه غربی ها را پشت سر افرادی مانند صدام قرار دهد. این رفتارها فرصت پیشرفت را از دست ما می گیرد، حتی اگر ما را به سمت نابودی نکشاند.