رتبه جایزه «جلال» در میان جوایز ادبی جهان/ گرانی اعتبار می‌آورد؟

میزان جایزه نقدی این جایزه ادبی تا کنون و براساس آئین‌نامه اجرایی مصوب آن در شورای عالی انقلاب فرهنگی ۱۱۰ سکه بهار آزادی بوده است؛ مبلغی که از جایزه نقدی اهدایی به صاحبان مدال درجه یک افتخار که توسط دولت جمهوری اسلامی اهدا می‌شود نیز بالاتر است!

در طول چند دوره گذشته برگزاری جایزه ادبی جلال‌آل‌احمد موضوع تامین مبلغ نقدی این جایزه همواره یکی از مهمترین دغدغه‌هایی بوده که متولی برگزاری این جایزه یعنی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با آن روبرو بوده است. به ویژه اینکه بعد از تلاطم‌های اقتصادی چند سال اخیر کشور و نوسان نرخ سکه بهار آزادی، مبلغ نقدی این جایزه مرتب دستخوش تغییرات بوده است.

در چنین شرایطی پیشنهاد تغییر مبلغ این جایزه ادبی در دست بررسی قرار گرفته و به همراه خود این سوال را نیز به ذهن متبادر می‌کند که آیا میزان مبلغ نقدی این جایزه می‌تواند عاملی برای تاثیرگذاری بیشتر آن بر روی بازار نشر و کتاب در کشور باشد؟

یک مرور بر تجربه‌های جهانی

برای پاسخ به این سوال شاید بد نباشد که مقایسه‌ای میان مبلغ ریالی این جایزه ادبی با جوایز ادبی مشابه در کشورهای مختلف دنیا و نیز میزان تاثیرگذاری آنها داشت.

بر اساس مبلغ رایج امروز، قیمت ۱۱۰ سکه بهار آزادی جایزه ادبی جلال‌آل احمد چیزی در حدود ۱۰۱ میلیون تومان می‌شود. اما این مبلغ ریالی در جوایز ادبی معتبر جهان چه جایگاهی دارد؟ در جدول زیر مقایسه‌‌ای اجمالی میان این جوایز معتبر بر مبنای ارزش ارزی و ریالی داشته‌ایم؛

نگاهی به این جدول نشان می‌دهد که جایزه ادبی جلال آل احمد از منظر مبلغ نقدی در میان حوایز ادبی معتبر دنیا در رتبه نهم قرار دارد اما سوال اصلی در این است که آیا مبلغ نقدی یک جایزه برای آن و اثر برگزیده شده توسط آن اعتباری خلق می‌کند؟

گران‌های بی‌اعتبار و معتبرهای ارزان

در این لیست جایزه‌ای مانند گنکور حضور دارد که بنابر اعلام آکادمی اهدا کننده آن در فرانسه انتخاب اثر توسط آن مساوی است با تضمین فروش حداقل سیصد هزار نسخه از این کتاب و این راهی است که برگزیده این جایزه به کمک آن به شهرت و اعتبار مالی می‌رسد.

از سوی دیگر میزان مبلغ نقدی جایزه ادبی جلال در سال‌های قبل همواره یکی از عواملی بود که باعث می‌شد گروه برگزارکننده آن هیچ اثری را شایسته دریافت آن ندانند و عملا مهمترین بخش این جایزه که معرفی رمان و داستان بود را به انفعال بکشانند و همین مساله رفته رفته از اهمیت این جایزه و تاثیرگذاری و جریان سازی آن در فضای ادبیات ایران کاست تا جایی که اثر تقدیر شده در نخستین دوره از این جایزه به گفته نویسنده‌اش برای تجدید چاپ، از سوی نویسنده با حذف بیش از یک سوم از متن کتاب مواجه شد.

آنچه در این میان مهم به نظر می‌رسد بررسی مولفه‌های اعتبار افزا به یک جایزه ادبی است که بدون شک مهمترینش نگاه سالم، متقن، علمی و بدون پیش فرض به آثار است به طوری که بتواند نظر عامه مردم و منتقدان را به خود جلب کند کما اینکه در مورد جوایز ادبی مشهور جهان این اتفاق رخ داده است.

جایزه ادبی جلال که این روزها در شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال پوست اندازی است به اعتبار تجربه‌های جهانی در معرفی و شناسایی آثار ادبی برتر، بیش از هرچیز نیاز به مکانیسمی برای اعتبار بخشی جهانی به خود دارد که با چند موضوع قابل احصا است. نخست اندیشیدن به بین المللی کردن جایزه و دوم اتخاذ تدبیری برای اینکه اثر برگزیده این جایزه به واقع اثری مهم و قابل اعتنا به شمار رود و سوم اینکه مکانیسمی برای ارائه و توزیع ویژه آثار برگزیده این جایزه در نظر گرفته شود.

از این رو کاهش مبلغ نقدی جایزه ادبی جلال اگر منجر به اتفاقاتی همچون بین‌المللی شدن این جایزه و صرف هزینه برای اعتبار بخشی به آن شود و بتواند ضریب نفوذ این جایزه را در میان مخاطبان بالقوه کتاب افزایش و آنها را بالفعل کند می‌تواند موضوعی قابل توجه در میان پیشنهاد اصلاحی به شمار برود.