چرا بانکهای کشور زیان می دهند؟/ تسهیلاتی که برای بانکها دردسرساز شد

به گزارش صبا ایران  نگاهی گذرا به آنچه در جداول بانک مرکزی از نرخ سود سپرده ها، تسهیلات و نرخ سالانه تورم آمده؛ حکایت از آن دارد که همواره این شکاف بین تورم با نرخ سود تسهیلات و سپرده ها وجود داشته است.

به جز دو سال ۸۸ و ۸۹ که نرخ تورم عددی کمتر از نرخ سود تسهیلات را نشان می دهد و تقریبا بر مدار نرخ تورم می چرخد؛ در باقی سال ها همواره نرخ سود تسهیلات با فاصله ای زیاد از تورم عقب مانده است. در هفت سال گذشته گزارش ها نشان می دهد که تنها در سال ۸۹ می توان گفت نرخ سود تسهیلات با تورم تا حدودی برابری می کند.

سود سپرده ها از تورم جاماند

در مورد نرخ سود سپرده ها نیز وضعیت مشابه است در سال های ۸۸ و ۸۹ نرخ سود بیش از تورم سالانه بوده ولی در باقی سال ها با فاصله زیاد نرخ سود از تورم جا مانده است.

سال ۸۵ نیز تنها سالی در ۱۰ سال گذشته است که نرخ سود سپرده ها با تورم برابری می کند. این پدیده یعنی عقب ماندگی نرخ سود سپرده ها از تورم موجب می شود سرمایه ها از سیستم بانکی خارج شده و به سایر بازارها ورود پیدا کند که حاصلش زیان نظام بانکی خواهد بود.

نقض قانون

بر اساس قانون بانکداری بدون ربا که در سال ۶۲ به تصویب رسید و برای اجرا ابلاغ شد؛ تاکید شده است که نرخ سود تسهیلات مبادله ای باید متناسب با تورم سالانه تعیین شود. اتفاقی که در سال های گذشته با دخالت بانک مرکزی حادث نشد.

در سال های ابتدایی تصویب این قانون به دلیل شرایط ویژه حاکم بر کشور که تحت جنگی تحمیلی واقع شده بود؛ بانک مرکزی به خود اجازه داد تا به جریان تعیین نرخ سود تسهیلات ورود پیدا کرده و مانع از افزایش آن برابر تورم سالانه شود. این روند اما در سال های بعد که دیگر خبری از جنگ نبود هم ادامه یافت و به عنوان یک روال سالانه انجام می شد.

استفاده از یک لغت مبهم

اما نکته دیگر در خصوص این قانون بانکداری آنکه تاکید بر لغت "متناسب" بودن نرخ سود با تورم در قانون موجبات اختلاف نظر و عدم اجماع بر نظری واحد را فراهم آورده است. اساسا مشخص نیست منظور از متناسب برابر بودن نرخ سود با تورم است یا منظور دیگری در آن نهفته شده. این مساله سبب شده است که بانک نیمه مستقل مرکزی تحت نظارت دولت به مساله نرخ ها ورود پیدا کرده و با تفسیر خود اقدام به تعیین نرخ سود کند.

در اثر این سیاستگذاری بانک مرکزی که سال هاست اجازه اجرای کامل و بی عیب و نقص قانون بانکداری بدون ربا را نمی دهد؛ بانک ها برای کسب سود به اجرای راهکارهای دیگری دست زده اند.

اکنون سال هاست که عنوان می شود نظام بانکداری اسلامی ایران کارآیی لازم را ندارد و زیان ده است در حالی که این کل نظام بانکی کشور است که به دلیل پاره ای دخالت ها و عدم اجرای صحیح قوانین زیان ده بوده و در نتیجه از هدف و کارکرد اصلی خود دور شده و وارد فعالیت های سودآوری خارج از اهداف خود می شود.

نرخ سود تسهیلات عقب تر از تورم

به گزارش تابناک بررسی نرخ ها در سه سال گذشته به تنهایی ۱۴ واحد درصد عقب ماندگی را حکایت می کند. به مفهوم دیگر در سه سال گذشته و بر اساس آخرین بسته سیاستی بانک مرکزی نرخ سود تسهیلات مبادله ای ۱۴ و ۱۵ درصد تعیین شد. این نرخ با توجه به تورم این سه سال (۱۳۹۰ تا ۱۳۹۲) که به طور میانگین ۲۸.۹ درصد بوده است؛ ۱۴ واحد درصد زیان برای نظام بانکی به همراه داشته است. یا به عبارت ساده تر نرخ سود مبادله ای ۱۴ واحد درصد از تورم این مدت عقب تر بوده است.