یک تحلیلگر روسی با نامحتمل دانستن این که بایدن در صورت پیروزی در انتخابات به وعده اش برای پیوستن به برجام عمل کند، شکست روحانی و قدرت گرفتن محافظه کاران در ایران را بازگشت به دهه ۲۰۰۰ توصیف کرد.
با نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری
آمریکا و پیش بینی نظرسنجیها درباره پیروزی جو بایدن در مقابل دونالد
ترامپ، یکی از مهمترین مسائلی که مطرح است سرنوشت توافق هستهای ایران و
تحریمهای آمریکا است.
بایدن در زمان امضای توافق هستهای معاون
باراک اوباما بود و در کمیپن انتخاباتی خود هم وعده داده است که در صورت
پیروزی در انتخابات به برجام بازخواهد گشت. با این وجود، برخی تحلیل گران
بر این باورند که او توافق هستهای را به شکلی که وجود دارد نخواهد پذیرفت.
الکساندر
ماریاسف، سفیر ویژه و تام الاختیار روسیه در ایران طی سالهای ۲۰۰۱ تا
۲۰۰۵، در یادداشتی تحلیلی برای اندیشکده روسی «والدای کلاب» نوشته است که
اگر بایدن در انتخابات پیروز شود، روحانی و هواداران عملگرایش زمان کافی
برای احیای برجام پیش از انتخابات ایران را خواهند داشت، اما این به شرطی
است که دولت جدید مستقر در کاخ سفید آن را به طور مستقل از موضوعات دیگر
درنظر بگیرد و پیوستن به برجام را برای بحث درباره مسائل دیگر به تاخیر
نیاندازد.
با این وجود «ماریاسف» بر این باور است که بر پایه آنچه
از بیانیههای کمپین بایدن برداشت میشود، اختلاف اندکی میان موضع جمهوری
خواهان و دموکراتها بر سر یک توافق هستهای با ایران وجود دارد و اگر
بایدن مذاکره با ایران را کلید بزند، به احتمال زیاد برای گسترش
محدودیتهای برنامه هستهای ایران، و احتمالا برای ابدی ساختن آن، تلاش
خواهد کرد و همچنین ممکن است مسئله محدودیت برنامه موشکی و توفق فعالیتهای
منطقهای ایران را هم مطرح کند. در عمل این موضعی مشابه موضع دونالد ترامپ
است که تاکید دارد تهران یک توافق جدید و «بهتر» را امضا کند. حتی حسن
روحانی که مایل است مصالحهای معقول با آمریکا داشته باشد، بعید است که
خواستههای جدید را بدون امتیازات جدیتر و تضمین آمریکا برای انجام
تعهداتش که خود امری نامحتمل است، بپذیرد.
او بر این باور است این
سناریو در نهایت به شکست عملگراهای ایران در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۱
منجر خواهد شد، نقش آنها در سیاست داخلی و خارجی حاشیهای میشود، و محافظه
کاران و تندروها تمام اهرمهای قدرت را در اختیار خواهند گرفت.
در
این صورت، چنانچه ترامپ هم در انتخابات دوباره پیروز شود و سیاست
سختگیرانه خود علیه ایران را دنبال کند، دولت تندروی جدید حاکم در تهران که
از سوی پارلمان محافظه کار حمایت میشود، به احتمال زیاد خروج از برجام و
شاید از «ان پی تی» را آغاز کند. ایران همچنین فعالیتهای هستهای خود را
گسترش خواهد، برنامه موشکیش را شدت خواهد بخشید و پشتیبانی از گروههای
مورد حمایتش در منطقه را که برای تقویت مواضع و کارتهایی در هرگونه مذاکره
احتمالی با آمریکا بر سر برنامه هستهای و دیگر موضوعات اساسی نیاز دارد،
بیشتر خواهد کرد.
این روند به تکرار وضعیت دهه ۲۰۰۰ منجر خواهد شد
که شکست مذاکرات ایران با سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان که به
تحریک آمریکا صورت گرفت، موجب شکست محمد خاتمی اصلاح طلب و جانشینی او با
محمود احمدی نژاد محافظه کار شد.
در دوران ریاست جمهوری احمدی نژاد
برنامه هستهای ایران با جدیت بیشتری دنبال شد و برنامه موشکی و فعالیتهای
منطقهای ایران به شکل قابل توجهی افزایش یافت. در آن زمان ایران و
قدرتهای جهانی برای پیدا کردن راه حلی جهت حل و فصل مسئله هستهای ایران
به مذاکره روی آوردند، اما به باور «ماریاسف» این که با واقعیتهای تاریخی
تازه بتوان چنین روندی را تکرار کرد، خود یک مسئله جدی است.