جنگ ابرقدرت‌ها بر سر میادین نفتی عراق

 

 از زمانی که ایالات متحده نشان داد تمایلی به ماندن در سوریه ندارد، فضا برای روسیه و چین جهت پیشبرد اهدافشان بیش از همیشه باز شده است. برای روسی خاورمیانه یک نقطه اتکای نظامی است که این کشور می‌تواند با استفاده از آن و کنترل جریان عظیم نفت و گاز به شرق و غرب، هر دو را تحت تاثیر قرار دهد. برای چین هم خاورمیانه، و به طور ویژه ایران و عراق، مسیری غیرقابل جایگزین به سمت اروپا برای پروژه بلندپروازانه «یک کمربند، یک جاده» است. اوایل هفته جاری بیانیه وزارت نفت عراق مبنی بر امضای قراردادی مهم با یک شرکت نسبتا ناشناخته چینی گواهی بر این مدعا بود.

سایت تحلیلی «اویل پرایس» نوشته است شرکت «ساخت و مهندسی نفتی چین» توانسته است برای نوسازی تاسیساتی که در جریان تولید نفت از میدان نفتی عظیم «قرنه غرب ۱» به استخراج گاز می‌پردازد، قراردادی ۱۲۱ میلیون دلاری امضا کند. این پروژه در مدت ۲۷ ماه تکمیل خواهد شد و هدف آن افزایش استخراج گازی است که هم اکنون در این میدان نفتی سوزانده می‌شود. دو موضوعی که چندان مورد توجه قرار نگرفته این است که شرکت مذکور در واقع زیرمجموعه‌ای از «شرکت ملی نفت چین» به عنوان بازوی سیاسی این کشور در صنعت نفت و گاز است، و دیگر این که پروژه استخراج گاز شامل توسعه تاسیسات در این میدان نفتی هم خوهد شد.

این قرارداد برای عراق هم اهمیت زیادی دارد چرا که بالاخره این کشور می‌تواند از گازی که طی دهه‌های گذشته سوزانده می‌شد، کسب درآمد کند. علاوه بر تاثیرات منفی ناشی از این اقدام که بر محیط زیست وارد می‌شد، عراق مجبور بود برای تامین نیاز خود به واردات برق از ایران بپردازد. عراق تقریبا یک سوم برق مصرفی خود را از ایران وارد می‌کند که این مقدار معادل ۲۸ میلیون فوت مکعب گازی است که می‌تواند نیروگاه‌های آن را تغذیه کند. حتی با وجود این میزان از واردات، قطع برق درسراسر عراق به طور مرتب رخ می‌دهد و همین موضوع یکی از عوامل اصلی بروز اعتراضات در گذشته این کشور بوده است.

سوزاندن گاز همراه نفت موجب شده است تا عراق میلیارد‌ها دلار درآمد خود را از دست بدهد. این کشور برای به حداقل رساندن کمبود برق مجبور است از نفت خام در نیروگاه‌های خود استفاده کند. عراق به طور متوسط روزانه ۱۱۰ هزار بشکه نفت را خرج تولید برق می‌کند که با توجه به قیمت‌های کنونی در سال نزدیک به ۲.۲۵ میلیارد دلار ارزش دارد. بنابر برآورد‌های آژانس بین المللی انرژی، عراق نزدیک به ۳.۵ تریلیون متر مکعب ذخایر اثبات شده گاز دارد که بیشتر آن همراه نفت است. این میزان از ذخایر گاز می‌تواند جوابگوی ۲۰۰ سال مصرف این کشور با نرخ کنونی باشد. این گزارش اضافه می‌کند که میزان ذخایر اثبات شده گویای تصویری دقیق از توان تولید بلندمدت عراق نیست و منابع قابل استحصال این کشور می‌تواند بسیار بیشتر، در حدود ۸ تریلیون متر مکعب و حتی بیشتر باشد.

چین تمام این‌ها را می‌داند و به این نتیجه رسیده است که با افزایش حضور این چنینی در عراق، بازنده نخواهد بود. یک منبع آگاه در وزارت نفت عراق به «اویل پرایس» می‌گوید: «هرچند چین در حال حاضر بسیار مراقب است که در عراق و ایران این طور برداشت نشود که این کشور به دنبال تبدیل کردن آن‌ها به دولت‌های متکی است، اما این نقشه است که برای هر دوی آن‌ها دارد و بنابراین به دنبال ارزیابی دوباره رویکردش است تا مخفیانه‌تر باشد- گام‌های کوچک، افزایشی، اما در تعداد زیاد- تا در آینده به نقطه‌ای برسد که دولت‌ها (ایران و عراق) به دور و بر نگاه کنند و از این که چین چطور تمام تصمیمات را در اختیار گرفته شگفته زده شوند.» این چیزی است که در مورد قرارداد قرنه غربی ۱ هم دیده می‌شود. طبق قرارداد اعلام شده شرکت چینی تنها در ساخت زیرساخت‌ها برای استخراج گاز به جای سوزاندن آن حضور دارد، اما در واقع شامل مجوزی به آن برای در اختیار گرفتن و استفاده یا فروش این گاز با نرخی رو به رشد است. منبع عراقی می‌گوید چین به دنبال آن است که گاز حاصل شده را دست کم با ۳۰ درصد تخفیف نسبت به کمترین میانگین قیمت بازار در هاب‌ها بخرد و این امکان می‌دهد تا چین در حوزه نفت هم بیشتر فعال شود. چین در این زمینه تجربه هم دارد، همانطور که دست کم برای مدتی برنامه داشت تا توسعه فاز ۱۱ میدان عظیم پارس جنوبی ایران را در اختیار بگیرد.

حضور چین در میدان «قرنه غربی ۱» شباهت بسیاری به قرارداد چندماه پیش این کشور در رابطه با توسعه میدان نفتی مجنون عراق دارد که طی آن مقرر شد «شرکت مهندسی و خدمات نفتی هیلونگ» ۸۰ چاه با هزینه ۵۴ میلیون دلار حفر کند و «شرکت حفاری عراق» هم حفر ۴۳ چاه با هزینه ۲۵۵ میلیون دلار را عهده دار شد. در واقع چین مسئول هر دو قرارداد بود، چرا که تامین منابع لازم برای شرکت عراقی هم بر عهده پکن است.